अलिशा भट्टराई २०७९/९/२५
गर्भावस्थामा महिलालाई स्वस्थ रहन विभिन्न किसिमका पोषक तत्व, भिटामिन र मिनरल्स चाहिन्छ । यी मध्ये एक हो भिटामिन-डी।
महिलाहरूले गर्भावस्थामा भिटामिन-ए, सी युक्त खानेकुरा सेवन गर्छन् तर भिटामिन-डीलाई बेवास्ता गर्छन्। भिटामिन-डीले रगतमा फस्फोरस र क्याल्सियमको मात्रालाई सन्तुलनमा राख्छ।
यसले क्याल्सियम र फस्फोरसलाई पनि अब्सर्ब गर्छ। यसका साथै रगतमा चिनीको मात्रा, रक्तचापलाई पनि नियन्त्रण गर्छ ।
अभावको कारण के के हुन् त ?
गर्भावस्थामा महिलाको घरबाट कम बाहिर निस्कने, घाममा नबस्ने, भिटामिन–डी युक्त खानेकुराको सेवन नगर्ने, सनस्क्रिनको अत्याधिक प्रयोग र छालालाई सधैँ छोप्ने बानीले शरीरमा भिटामिन–डी घट्छ । ।
लक्षणहरू
हड्डी दुख्ने, जोर्नी दुख्ने र सुन्निने, मांसपेशीको थकान र दुखाइ, शरीरमा थकान महसुस हुने, स्नायु सुन्निने, कपाल झर्ने र गर्भवती महिलामा मुड परिवर्तन हुने जस्ता लक्षणहरूले भिटामिन डीको कमीलाई जनाउँछ।
जोखिम के के हुन सक्छन ?
यसको कमीले हड्डी दुख्ने वा कमजोरी हुने, रक्तचापमा उतारचढाव, गर्भावस्थाको मधुमेह, गर्भपतन, गर्भवती महिलामा समयपूर्व प्रसूति हुने खतरा बढ्न सक्छ।
भिटामिन-डीको कमीले गर्भावस्थामा अचानक उच्च रक्तचाप र पिसाबमा प्रोटिन जस्ता अवस्थाहरू निम्त्याउन सक्छ। यसले खुट्टा र हात सुन्निन सक्छ। यसलाई प्रि-एक्लेम्पसिया भनिन्छ र धेरै महिलाहरूमा यो समस्या गर्भधारण भएको २० हप्ता (५ महिना) पछि देखिन थाल्छ। यसले बच्चालाई पनि हानि पुर्याउन सक्छ र सिजेरियन डेलिभरीको जोखिम बढाउँछ।
स्तनपान गराउने आमाहरूमा हड्डी कमजोर हुने र मधुमेहको जोखिम पनि बढ्न सक्छ। यसबाहेक, बच्चामा नकारात्मक प्रभाव पर्न सक्छ, जस्तै भ्रूणको उचित विकास नहुनु, कम तौल, नवजात शिशुमा रिकेट रोग देखिनु (हड्डी दुखाइ, हड्डी कमजोर वा नरम, जसले बच्चाहरूमा जन्म दोष निम्त्याउन सक्छ। खुट्टाको विकृति र घुँडाको विकृति), बच्चामा क्याल्सियमको कमी, मधुमेह, कमजोर प्रतिरक्षा प्रणाली र स्नायु प्रणालीसँग सम्बन्धित समस्याहरू आदि।
डब्लुएचओका अनुसार २५ सय ग्रामभन्दा कम जन्मने बच्चालाई कम तौलको श्रेणीमा राखिएको छ । तसर्थ, बच्चाको तौल र विकासको लागि पर्याप्त मात्रामा भिटामिन-डी लिनु धेरै महत्त्वपूर्ण छ।
धेरै भिटामिन डी लिए हानी होला
गर्भावस्थाको समयमा, भिटामिन डी को 200-500 अन्तर्राष्ट्रिय एकाइ दैनिक लिनु पर्छ। यसको अत्यधिक मात्राले शरीरमा हाइपरभिटामिनोसिस-डीको समस्या निम्त्याउन सक्छ। भिटामिन डीको अत्यधिक मात्राले रगतको माध्यमबाट मुटु र मृगौलालाई असर गर्छ।
भिटामिन-डीको मात्रा बढी हुँदा भ्रूणको हड्डीमा क्याल्सियम कम हुन थाल्छ। यसबाहेक, हाइपरक्याल्सिमिया अर्थात् शरीरमा क्याल्सियमको मात्रा बढ्न सक्छ र हाइपरक्याल्सीरिया अर्थात् पिसाबमा क्याल्सियमको मात्रा बढी हुन सक्छ।
त्यसैले चिकित्सकको सल्लाहबमोजिम भिटामिन डीको सेवन गर्नुपर्छ ।
उपाएहरु
फोर्टीफाइड दूध वा दुधजन्य पदार्थ खानुहोस्। यसमा भिटामिन डी को मात्र मिलाएर राखिएको हुन्छ तर नेपालमा पाउन भने अलि गार्हो छ
बाहिर घाममा डुलेको कुखुरा को अण्डाको सेवन शरीरका लागि पनि फाइदाजनक हुन्छ । अण्डाको पहेँलो भाग (पहेँलो) मा भिटामिन डी पाइन्छ। अण्डा उमालेर वा अमलेटलाई पनि राम्रो खानाको रूपमा लिन सकिन्छ।
बोसोयुक्त माछाको सेवनबाट पनि पर्याप्त मात्रामा भिटामिन डी प्राप्त हुन्छ । यहाँ साल्मन, म्याकरेल र सार्डिन माछा खान सकिन्छ। ट्राउट माछामा पनि भिटामिन डि पाइन्छ।
भिटामिन डीको कमीलाई पूरा गर्न भिटामिन डि युक्त च्याउको सेवन गर्न सकिन्छ जसमा बिशेस किरण को प्रयोग गरेर भिटामिन डि विकास गरिएको हुन्छ। यसलाई सलाद वा तरकारीको रूपमा लिन सकिन्छ।
भिटामिन-डी सप्लिमेन्ट, इन्जेक्सन, दैनिक वा साप्ताहिक औषधिहरू पनि चिकित्सकको निगरानीमा लिन सकिन्छ।
सबै भन्दा बिर्सन नहुने भनेको बिहान घामको किरण लिनु हो , किनकि घाम प्राकृतिक भिटामिन डी निर्माणको सबैभन्दा राम्रो स्रोत हो। दैनिक १०-१५ मिनेट वा हप्तामा तिन चार दिन २० -२५ मिनेट खुल्ला छालामा घामको किरण लिनुहोस्।
